Betere samenwerking in het hoger onderwijs: hoe technologie helpt

“Een goed onderwijssysteem moet de confrontatie aangaan met de werkelijkheid van de wereld waarin wij leven en een manier bieden om daarmee om te gaan.” Onderwijsminister Van Engelshoven haalde maandag 2 september journalist Fareed Zakaria aan. Dat deed ze tijdens de officiële opening van het academisch jaar in Leiden. Het werd een beladen aftrap inclusief protesten. Het Nederlandse onderwijsstelsel loopt tegen behoorlijk wat uitdagingen aan en het advies dat de Commissie-Van Rijn na onderzoek aanbood, valt niet bij iedereen in goede aarde. Echter, de wereld verandert en het is broodnodig om het onderwijsstelsel klaar te stomen voor morgen. Ook technologie kan daarbij helpen.

Onderwijs laten aansluiten op onze kenniseconomie

Om deze alinea ook maar met een pakkende quote te beginnen: “Economen hebben een toverspreuk voor het voorspellen van de toekomst; wij zeggen iedere keer ceteris paribus – verondersteld dat er verder niets verandert.” Het is een veelvuldig aangehaald citaat van Tsjechische econoom Tomas Sedlaçek, dat ook door de minister werd gebruikt in haar speech. Net als Van Engelshoven weten we allemaal dat het leven heel anders in elkaar steekt. Zoals de minister aangeeft: we hebben ons, als samenleving, op een aantal vlakken onbewust ceteris paribus gewaand. Tijd dus om de ogen te openen. De samenleving ontwikkelt zich op dit moment sneller en heviger dan ooit. Met gevolgen voor ons onderwijsstelsel. De belangrijkste conclusie van de Adviescommissie-Van Rijn? Er zit een flink gat tussen de hoeveelheid afgestudeerde knappe bèta-koppen en het steeds maar groeiende aantal bèta-arbeidsplaatsen in Nederland. 

De protesten van 2 september waren dan ook met name gericht op een van de oplossingen: het verschuiven van gelden voor alfa- en gamma-opleidingen naar bèta. Daarmee hoopt de overheid meer studentsucces, meer opleidingscapaciteit en een betere samenwerking tussen de onderwijsbloedgroepen onderling te behalen. Met als gevolg: een onderwijsstelsel dat beter aansluit op onze steeds veranderende wereld en kenniseconomie.

Minder concurrentie en meer samenwerking in het onderwijs

Er speelt echter meer in onderwijsland: internationalisering met de bijbehorende massale toestroom van internationale studenten. Stress en prestatiedruk bij studenten, werkdruk bij docenten: een thema dat vorig jaar tijdens de opening van het academische jaar centraal stond. En, forse groei, waardoor ons onderwijsstelsel bijna uit zijn voegen barst. 

De uitdagingen zijn legio, de oplossing is complex. De minister geeft aan dat ze naar een hoger onderwijssysteem toe wil met minder concurrentie en meer samenwerking. Bovendien wil ze een betere toegankelijkheid en een grotere flexibiliteit van onze Nederlandse instellingen. In de praktijk zie ik dat die concurrentie meevalt. Zeker wanneer het gaat om hogescholen die een flinke regionale aantrekkingskracht hebben en weinig ‘onderlinge strijd’ moeten voeren. Wel zoeken dergelijke instellingen naar manieren om hun onderwijs aan te laten sluiten op de behoefte van de Nederlandse economie. Zo biedt hogeschool Saxion – naast fulltime opleidingen, ook cursussen, parttime opleidingen en modules aan om ook het bedrijfsleven te kunnen bedienen. 

Trend: onderwijsaanbod voor elke doelgroep

Een gevarieerd onderwijsaanbod om doelgroepen met verschillende leerdoelstellingen tegemoet te komen. Het is een groeiende trend. Om te voldoen aan die groeiende wens van studenten om een persoonlijk onderwijspad uit te stippelen, bieden universiteiten en hogescholen ook de mogelijkheid om op andere scholen vakken en minors te volgen. In Nederland kan dit overigens al jaren met een Bewijs Betaald Collegegeld. Een oplossing die nauw aansluit op de veranderende wereld en groeiende kenniseconomie die de minister in haar openingsrede aanhaalde. Maar dit systeem brengt een aantal hindernissen met zich mee. Zo vertelde een deelnemer aan het HO-Link congres over bèta-studenten die gebruik maken van de mogelijkheid een minor communicatie te volgen. Slim, want communiceren is vaak niet het sterkste punt van bèta’s. Het blijkt een succes, maar andersom schuiven er amper communicatiestudenten aan bij bijvoorbeeld biologie-colleges. En dat brengt nadelige financiële consequenties met zich mee voor de communicatie-opleiding.

Meer flexibiliteit in onderwijs met de juiste digitale ondersteuning

In het huidige onderwijsmodel krijgen instellingen subsidie gebaseerd op het aantal ingeschreven studenten. Onhandig, want die flexibiliteit en samenwerking waar de minister het over heeft is er, maar kan dus aan de technische en digitale kant beter ingericht worden. Wat als je vakken van alfa-opleidingen inbrengt als onderdeel van bèta-opleidingen bij een andere faculteit of zelfs een andere instelling? Vakken waar toekomstige technici of fysici in het werkende leven ook iets aan hebben? En wat als je het digitale inschrijfproces voor opleidingen zo inricht dat een bepaald vak slechts één keer in het systeem gezet hoeft te worden. In plaats van meerdere ‘dummy-vakken’ aanmaken, voor ieder type doelgroep dat het betreffende vak volgt. Of dat nu een deeltijdopleiding, avondcursus of voltijdopleiding is. En of het nu gaat om een studie Engels, biologie of communicatie. 

Natuurlijk: met het inrichten van het inschrijfproces of de manier waarop vakken gekozen kunnen worden, los je de knelpunten die door de Adviescommissie-Van Rijn zijn benoemd, niet op. Maar, slimme systemen die het onderwijs ondersteunen, dragen wél bij aan de oplossing. Door digitaal te optimaliseren, maak je juist die flexibiliteit die de minister graag ziet, mogelijk. Ik kom nu nog te vaak op scholen waar verschillende doelgroepen in verschillende CRM-systemen en Student Informatie Systemen worden verwerkt. Een apart systeem voor deeltijdstudenten, voltijdstudenten, internationale studenten, uitwisselingsstudenten en avondcursisten. Het landschap is te versnipperd en dat kost tijd en geld wat je liever aan het onderwijs zelf zou besteden.

Een geïntegreerd systeem om een brede samenwerking te faciliteren

Door in te zetten op verschillende soorten onderwijs binnen een instelling en een brede samenwerking binnen het hoger onderwijs, werken we langzaam naar die aansluiting op ‘de werkelijkheid van de wereld’ toe. Een geïntegreerd systeem binnen onderwijsinstellingen dat gekoppeld kan worden aan nationale systemen zou dit naadloos kunnen faciliteren. Een systeem dat de mogelijkheid biedt om per vak in plaats van per opleiding te betalen ook. Waar scholen nu vaak per type doelgroep verschillende softwarebeheerders nodig hebben, verzamelt een geïntegreerd systeem alle soorten leertypen in dezelfde applicatie. Het scheelt beheer tijd en geld. Het biedt ook gemak aan docenten: zij zien per vak welk type student aansluit en in welke context hij of zij het vak volgt. Ook die gegevens zijn niet meer gefragmenteerd. En ze hoeven punten maar in een systeem in te voeren. Een geïntegreerd systeem dat alle onderwijstypen in een enkele applicatie verenigt, biedt ook de mogelijkheid om uitwisselingen tussen universiteiten en hogescholen financieel en administratief makkelijker te laten verlopen. 

Flexibele software als onmisbare hulp in het onderwijs

Politieke en economische invloeden zorgen dat de wereld verandert en het is nodig dat het onderwijs daarin mee kan bewegen. Om af te sluiten met – wederom – een citaat: de enige constante is verandering. Universiteiten en hogescholen moeten klaar zijn voor steeds snellere ontwikkelingen. Om verschillende markten en doelgroepen te kunnen bedienen, zijn schaalbare en flexibele software-systemen een onmisbare hulp om makkelijker en sneller te kunnen budgetteren en informatie te beheren. Slimme systemen zijn misschien niet de ultieme oplossing voor de uitdagingen waar ons onderwijsstelsel mee kampt. De samenwerking, flexibiliteit en toegankelijkheid waar de minister van droomt, komen zo echter wel binnen bereik.

Benieuwd hoe schaalbare en flexibele software bijdraagt aan het behalen van de doelen van de minister? Ik ga graag met je om tafel.

Mail naar [email protected] voor meer informatie.